جعل و استفاده از سند مجعول دو جرم مجزا از یکدیگرند که هر کدام دارای مجازات‌های مخصوص به خود می‌باشند. در این نوشتار در رابطه با این دو جرم و مجازات‌های آن به بحث و گفت‌وگو می‌پردازیم. لازم به ذکر است جعل و استفاده از سند مجعول از جرایمی هستند که به طور معمول شهروندان بدون استفاده از وکیل دادگستری نمی‌توانند به سادگی مشکلات حقوقی خود در این باره را حل کنند.
جعل
منظور از جرم جعل، مطابق با ماده ۵۲۳ قانون مجازات اسلامی یعنی:
الف- ساختن سند یا نوشته‌ای به قصد تقلب؛
ب- ساختن مهر یا امضای اشخاص رسمی یا غیر رسمی به قصد تقلب؛
ج- خراشیدن یا تراشیدن یا قلم بردن یا الحاق یا محو یا اثبات یا سیاه کردن یا تقدیم یا تأخیر تاریخ سند نسبت به تاریخ حقیقی به قصد تقلب؛
د- الصاق نوشته‌ای به نوشته دیگر به قصد تقلب؛
ه- بکار بردن مهر دیگری بدون اجازه صاحب آن به قصد تقلب؛
و- هر عملی مانند اعمال بالا به قصد تقلب.
از این تعریف نکات زیر را باید مد نظر داشت:
۱- نخست اینکه موضوع جعل، علاوه بر سند و نوشته، می‌تواند امضاء، اثر انگشت یا مهر نیز باشد؛
۲- دوم آن که جرم جعل، جرم مطلق است. به عبارت دیگر صرف ارتکاب جرم جعل، فارغ از آن که نتیجه‌ای دربر داشته باشد، یا خیر، جرم تلقی می‌شود. البته باید توجه داشت که جعل در صورتی جرم است سند مجعول قابلیت ضرر بر دیگری را داشته باشد؛
۳- سوم آن که جعل جرمی است که فقط به صورت عمدی واقع می‌شود. قید «به قصد تقلب» در ماده اخیر به روشنی بیانگر این مطلب است. قابل ذکر است که ماده‌ی ۵۲۳ قانون مجازات اسلامی صرفاً در رابطه با تعریف جرم جعل است. در واقع میزان مجازات این جرم در سایر مواد قانون مجازت مشخص گردیده است. در ادامه مطلب این موضوع را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
استفاده از سند مجعول
استفاده از سند مجعول جرم متفاوتی با جرم جعل است. این جرم بر طبق سایر مواد قانون مجازات اسلامی به صورت مجزا جرم انگاری شده است. به عنوان مثال ماده ۵۳۵ قانون مجازات اسلامی در رابطه با جرم استفاده از سند مجعول توسط کارمندان بیان می‌نماید که:
«هر کس از اوراق مجعول موضوع مواد پیشین با علم به جعل و تزویر استفاده کند، علاوه بر جبران خسارت وارده به حبس از شش ماه تا سه سال یا به ۵۰ میلیون تا ۲۵۰ میلیون ریال جزای نقدی محکوم خواهد شد. بنابراین جرایم جعل و استفاده از سند مجعول دو جرم جداگانه محسوب می‌شوند».
اما پرسشی که در اینجا مطرح می‌شود آن است که اگر کسی سندی را جعل کند و خودش از آن استفاده نماید، آیا مرتکب دو جرم شده است؟
با توجه به رأی وحدت رویه هیأت عمومی دیوان عالی کشور پاسخ به این پرسش مثبت است. بنا بر رأی اخیر، استفاده از سند مجعول عملی مستقل از جعل محسوب می‌شود و نسبت به جاعل نیز بزه جداگانه است. بنابراین باید گفت که جرایم جعل و استفاده از سند مجعول، حتی اگر توسط یک نفر انجام شوند، دو جرم جداگانه محسوب خواند شد. بنابراین به هنگام اعمال مجازات توسط دادگاه مشمول تعدد مادی می‌شوند.
مجازات جعل و استفاده از سند مجعول
قانونگذار برای جرایم جعل و استفاده از سند مجعول با توجه به موضوع جرم، میزان مجازات را به صورت متمایز تعیین کرده است. در ادامه چند نمونه از این موارد را مورد بررسی قرار می‌دهیم:
۱- طبق ماده ۵۲۴ قانون مجازات اسلامی هر کس احکام یا امضاء یا مهر یا فرمان یا دستخط مقام رهبری و یا روسای سه قوه را به اعتبار مقام آنان جعل کند یا با علم به جعل یا تزویر استعمال نماید به حبس از سه تا پانزده سال محکوم خواهد شد.
۲- بر اساس ماده ۵۲۵ قانون مجازات اسلامی جعل و استفاده از سند مجعول احکام یا امضاء یا مهر یا دستخط معاون اول رئیس جمهور یا وزراء یا کارمندان و مسئولین دولتی از حیث مقام رسمی آنان، همچنین جعل و استفاده از سند مجعول مهر یا تمبر یا علامت یکی از ادارات دولتی، احکام دادگاه‌ها یا اسکناس رایج داخلی یا خارجی یا اسناد بانکی یا چکه‌ای صادره از طرف بانک‌ها و سایر اسناد تعهدآور بانکی، علاوه بر جبران خسارت وارده، حبس از یک تا ده سال را در بر دارد.
۳- طبق ماده ۵۲۷ قانون مجازات اسلامی جعل و استفاده از سند مجعول مدارک اشتغال به تحصیل یا فارغ‌التحصیلی یا تأییدیه یا ریز نمرات تحصیلی دانشگاه‌ها علاوه بر جبران خسارت، حبس از یک تا سه سال را شامل می‌شود. قابل ذکر است که در صورتی که مرتکب یکی از کارکنان باشد، به حداکثر مجازات محکوم می‌گردد.
دریافت مشاوره حقوقی
گروه وکلای ملکبانان با مدیرت وکیل فرشته محمد حسینی و سابقه درخشان و پرونده های موفق طی سال های اخیر آماده بررسی پرونده های قضایی و مشاوره های تخصصی در حوزه ی ملکی می باشد. با اعتماد به وکلای پایه یک دادگستری این موسسه می توانید از استیفای کامل حقوق قانونی خود اطمینان خاطر داشته باشید.
