مالکیت به طور کلی به رابطه بین فرد و مال اشاره دارد که موجب می‌شود دیگران نتوانند مال مورد نظر را تصرف کنند. صاحب آن توانایی استفاده از مال خود را دارد. یکی از مهمترین ادله اثبات مالکیت، سند است که به نوعی خواهان یا خوانده مالکیت شخص بر اموال می‌باشد.
قانون مدنی سند را به دو دسته رسمی و عادی تقسیم کرده و بر اساس موضوع، این اسناد از اعتبار متفاوتی برخوردارند. اسناد رسمی، قدرت اجرایی بیشتری نسبت به اسناد عادی دارند. همچنین در مورد سند رسمی، فقط ادعای جعل قابل طرح است، در حالی که در اسناد عادی، عدم قدرت اجرایی وجود دارد.
روش های اثبات مالکیت در قانون
مطابق قانون مدنی روش های اثبات مالکیت به شرح زیر می‌باشد:
۱ –استفاده از سند
سند به عنوان مهمترین دلیل اثبات مالکیت شناخته می‌شود. سند به دو دسته عادی و رسمی تقسیم می‌شود و در صورت تعارض با مفاد سند رسمی، سایر ادله دارای قدرت ثابتی نبوده. بنابراین مالکیت فقط با سند رسمی قابل اثبات است.
در کل، استفاده از سند رسمی بیشترین قدرت اثباتی را در این زمینه دارد. اما در بعضی موارد مانند اثبات مالکیت برای اموال غیرمنقول، مالکیت فقط با سند رسمی اثبات می‌شود.
در صورتی که مدعی برای اثبات مالکیت خود به سند عادی استناد نماید و طرف مالک دارای سند رسمی باشد، طبیعی است که قانون، دارنده سند رسمی را مالک خواهد شناخت. اگر ملکی به چند نفر فروخته شده باشد، سند رسمی برای مالکیت کافی خواهد بود.
ولی با این شرط که اعتبار سند رسمی و یا سند عادی در محکمه محرز شده باشد. در غیر اینصورت خلاف مفاد ان با شهادت اثبات می‌شود. ( ۱۳۰۹ق.م. ). در صورتی که شهادت نتواند خلاف مفاد سند را اثبات کند، باید موجب ناقل قانونی را با شهادت اثبات نماید که ملک به او منتقل شده است.
۲ – استفاده از شاهد
شاهد نیز می‌تواند به عنوان دلیل ثابت کردن مالکیت مورد استفاده قرار گیرد، اما اعتبار سند رسمی یا عادی در محکمه محرز شده باشد.
۳ – استفاده از تصرف
تصرف به عنوان راه دیگری برای ثابت کردن مالکیت شناخته می‌شود. اماره ید یا تصرف به معنی داشتن مال و رفتار مانند مالک با آن است. منظور از قاعده ید این است که شخصی که مالی در اختیار دارد و مانند مالک با آن رفتار می‌کند، مالک مال است (۳۵ قانون مدنی ) ؛ مگر اینکه خلاف آن ثابت شود.
بنابراین تصرف در مال به عنوان مالکیت، دلیل مالک بودن فرد متصرف است. اماره ید تا جایی اعتبار دارد که دلیل دیگری مانند سند مالکیت یا شاهد خلاف آن را ثابت نکند.
۴-اقرار
یکی از روش های اثبات مالکیت اقرار است که از جمله مالکیت زن بر مهریه می باشد. چرا که به موجب ماده ۲۰۲ قانون آیین دادرسی مدنی: « هرگاه کسی اقرار به امری نماید که دلیل ذی حق بودن طرف او باشد، دلیل دیگری برای ثبوت آن لازم نیست.
بنابراین اگر در دعوای میان مالک مال که ادعای مالکیت مال را داشته و کسی که به ناحق مال را تصرف نموده، متصرف اقرار نماید که مال به مالک تعلق دارد، اثبات مالکیت محقق گردیده و مال به مالک آن داده می شود.
لازم به ذکر است که روش‌های اثبات مالکیت اموال وراثتی بستگی به شرایط مربوطه دارد. به طور کلی، برای ثابت کردن مالکیت اموال وراثتی، مدارک قانونی و رسمی از جمله حکم دادگاه، سند تملیک و مدارک خرید و فروش باید در اختیار داشته باشید.
آیا تصرف برای اثبات مالکیت برای همه اموال قابل استفاده است؟
تصرف برای ثابت کردن مالکیت برای برخی از اموال، مانند اموال ملکی، قابل استفاده است اما برای برخی دیگر از اموال، مانند اوراق بهادار، قابل استفاده نیست.
به‌عنوان مثال، اگر کسی یک خانه را به مدت ۱۰ سال به طور قانونی تصرف کرده باشد، این تصرف ممکن است به عنوان دلیلی برای ثابت کردن مالکیت در دادگاه مورد قبول قرار گیرد.
اما برای اوراق بهادار مانند سهام یا بن‌های صندوق سرمایه‌گذاری، تصرف به عنوان دلیلی برای ثابت کردن مالکیت قابل قبول نیست و باید از سایر ادله مانند سند یا شواهد دیگر استفاده کرد. بهتر است در هر مورد به صورت جداگانه بررسی شود که آیا تصرف به عنوان دلیلی برای ثابت کردن مالکیت قابل استفاده است یا خیر.
اثبات مالکیت اموال وراثتی
برای ثابت کردن مالکیت اموال وراثتی، روش خاصی وجود دارد. اگر شخصی پس از درگذشت فردی وراثتی را به عنوان وارث خود دریافت کرده باشد، برای ثابت کردن مالکیت اموال وراثتی، باید به موارد زیر توجه کند:
حکم دادگاه: حکم دادگاهی که تقسیم اموال وراثتی را تایید کرده است، به عنوان یکی از مدارکی است که برای اثبات مالکیت اموال وراثتی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
وصیت‌نامه
وصیت‌نامه فرد در گذشته نیز می‌تواند در اثبات مالکیت اموال وراثتی مورد استفاده قرار گیرد. اگرچه باید به شرایط لازم برای اعتبار و اجرای وصیت‌نامه توجه کرد.
سند تملیک
سند تملیک برای هر دارایی وراثتی که به عنوان مالکیت وراثتی به فرد وارث واگذار شده است، باید اخذ شود. این سند می‌تواند به عنوان یکی از مدارک اثبات مالکیت مورد استفاده قرار گیرد.
مدارک خرید و فروش
اگر اموال وراثتی به عنوان مالکیت وراثتی به فرد وارث واگذار شده باشد، مدارک خرید و فروش مانند رسید، قرارداد فروش و خرید و سایر مدارک مشابه نیز می‌توانند در اثبات مالکیت مورد استفاده قرار گیرند.
دریافت مشاوره حقوقی
گروه وکلای ملکبانان با مدیرت وکیل فرشته محمد حسینی و سابقه درخشان و پرونده های موفق طی سال های اخیر آماده بررسی پرونده های قضایی و مشاوره های تخصصی در حوزه ی ملکی می باشد. با اعتماد به وکلای پایه یک دادگستری این موسسه می توانید از استیفای کامل حقوق قانونی خود اطمینان خاطر داشته باشید.
